Emil Zelma
Prowadzenie Księgi Przychodów i Rozchodów (KPiR) to obowiązek, z którym spotyka się wielu przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych lub liniowych. Choć sama forma KPiR wydaje się prosta, jej prawidłowe prowadzenie wymaga znajomości kilku kluczowych zasad. Ważna jest również regularność w dokumentowaniu operacji gospodarczych. Poniżej znajdziesz przewodnik, który pomoże zrozumieć, kto może korzystać z tej formy ewidencji, jak ją założyć, prowadzić i co w niej ujmować.
Spis treści
ukryj
Kto jest zobowiązany do prowadzenia Księgi Przychodów i Rozchodów?
Z podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów mogą korzystać osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek. Są do tego uprawnieni również wspólnicy spółek cywilnych, jawnych i partnerskich, pod warunkiem że każda z tych osób jest osobą fizyczną. Warunkiem korzystania z KPiR jest rozliczanie się według skali podatkowej (12% lub 32%) lub podatku liniowego (19%).
Dodatkowo, suma przychodów netto ze sprzedaży towarów, usług i operacji finansowych w poprzednim roku podatkowym nie może przekroczyć równowartości 2,5 mln euro. Przekroczenie tego limitu wiąże się z obowiązkiem przejścia na pełną księgowość.
Jeśli zatem w roku 2024 przedsiębiorca osiągnął przychody wyższe niż 10 711 500 zł netto, w roku 2025 nie może kontynuować prowadzenia ewidencji księgowej w formie KPiR. Musi on wdrożyć księgi rachunkowe zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości.
Jak założyć i prowadzić Księgę Przychodów i Rozchodów?
Standardowo, Księgę Przychodów i Rozchodów zakłada się wraz z początkiem roku podatkowego – czyli 1 stycznia. Można to zrobić również w dniu rozpoczęcia działalności gospodarczej, jeśli działalność zostaje zarejestrowana w trakcie trwania roku. Ewidencję KPiR prowadzi się w formie papierowej lub elektronicznej. Obie wersje są dopuszczalne prawnie, pod warunkiem zachowania odpowiedniego porządku i bezpieczeństwa danych.
Wersja papierowa wymaga fizycznego zeszytu, w którym strony muszą być zbroszurowane i ponumerowane w sposób ciągły. Jeśli jednak wybierzesz wersję elektroniczną, musisz zadbać o to, by oprogramowanie księgowe umożliwiało szybki dostęp do zapisów oraz możliwość ich wydruku w kolejności chronologicznej, zgodnie z układem wskazanym w rozporządzeniu Ministra Finansów.
Co więcej, przedsiębiorca prowadzący KPiR w formie cyfrowej powinien posiadać pisemną instrukcję obsługi używanego programu oraz systematycznie tworzyć kopie zapasowe. Backupy najlepiej robić na zewnętrznych nośnikach.
Co powinno znaleźć się w ewidencji? Dowód księgowy to podstawa wpisu
Każdy wpis w KPiR musi być poparty odpowiednim dokumentem księgowym. Oto przykładowe dowody księgowe:
- faktury VAT, w tym również faktury RR, korekty itp.,
- dokumenty celne,
- rachunki,
- inne dowody odzwierciedlające rzeczywisty przebieg operacji gospodarczych.
W KPiR można też rejestrować inne dokumenty. Chodzi tu np. o zestawienia dzienne, noty księgowe, potwierdzenia opłat pocztowych i bankowych, dowody przesunięć czy raporty z kas fiskalnych.
Ważne jest, aby każda operacja została ujęta zgodnie z rzeczywistą datą jej zaistnienia i miała odzwierciedlenie w dowodach księgowych, przechowywanych w sposób uporządkowany, najlepiej w podziale na poszczególne okresy rozliczeniowe. Dzięki temu w przypadku kontroli skarbowej nie pojawią się wątpliwości co do kompletności ewidencji.
Jak ewidencjonować koszty uzyskania przychodu w KPiR?
Za moment poniesienia kosztu w Księdze Przychodów i Rozchodów przyjmuje się najczęściej datę wystawienia dokumentu księgowego – zwykle faktury. W przypadku wydatków ponoszonych na przełomie roku podatkowego przedsiębiorca ma możliwość wyboru jednej z dwóch metod: memoriałowej lub kasowej.
Metoda memoriałowa wymaga podziału kosztów na dwie kategorie: bezpośrednie oraz pośrednie. Koszty bezpośrednie, czyli te ściśle związane z konkretnym przychodem (np. materiały użyte do wykonania usługi lub towar sprzedany klientowi), ujmuje się w roku, w którym ten przychód został uzyskany. Można to zrobić nie później niż w dacie złożenia rocznego zeznania podatkowego. Natomiast koszty pośrednie, jak wynajem biura, reklama czy szkolenia, ujmuje się w księdze zgodnie z datą wystawienia faktury. Moment uzyskania przychodu nie jest tu decydujący.
Prawidłowe zamknięcie roku
Po zakończeniu roku podatkowego należy zamknąć Księgę Przychodów i Rozchodów. Można to zrobić poprzez zsumowanie kolumn w układzie miesięcznym lub narastającym. Ten drugi sposób jest znacznie wygodniejszy, zwłaszcza przy obliczaniu miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy. Suma wykazana na koniec grudnia stanowi jednocześnie podsumowanie rocznego przychodu oraz kosztów uzyskania przychodu.
| Jak ewidencjonować konkretne wydatki? Przykłady W Księdze Przychodów i Rozchodów każdy wydatek należy przyporządkować do odpowiedniej kolumny. Przykładowo, zakup materiałów i towarów handlowych ujmuje się w kolumnie 10 – najlepiej bezpośrednio po ich otrzymaniu. Jeśli dostawa nastąpiła przed wystawieniem faktury, konieczne jest sporządzenie opisu zawierającego dane dostawcy, ilość i cenę towaru. Dokument ten stanowi tymczasowy dowód zakupu, który po otrzymaniu faktury należy powiązać z dokumentacją kosztu. Dodatkowe wydatki towarzyszące zakupowi, takie jak transport, pakowanie czy cło, ujmuje się w kolumnie 11 jako koszty uboczne. Z kolei wynagrodzenia – zarówno z tytułu umów o pracę, jak i cywilnoprawnych – księguje się w kolumnie 12, w kwocie brutto. Moment ich ujęcia zależy od daty wypłaty. Składki ZUS, Funduszu Pracy oraz FGŚP trafiają do kolumny 13 jako pozostałe wydatki. Aby uznać je za koszt uzyskania przychodu, muszą być faktycznie opłacone w terminie – najczęściej do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu wypłaty wynagrodzenia. |
Prowadzenie KPiR. Podsumowanie
Prawidłowe prowadzenie Księgi Przychodów i Rozchodów pozwala na bieżąco monitorować przychody i wydatki, kalkulować podatek do zapłaty oraz przygotować się do ewentualnych kontroli skarbowych. Dlatego przedsiębiorcy, którzy nie czują się pewnie, mogą zlecić to zadanie biuru rachunkowemu. Alternatywą jest korzystanie z programów księgowych, które automatyzują część procesów i ułatwiają ewidencję. Niezależnie od metody, najważniejsze jest, by prowadzić księgę rzetelnie, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
