Katarzyna Tadla
Spółka jawna osób fizycznych, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, ma interesującą konstrukcję – jest transparentna w kontekście podatku PIT, a jednocześnie jest samodzielnym podatnikiem podatku VAT. Oznacza to, że spółka jawna może mieć zaległości podatkowe, za które odpowiedzialność ponoszą zarówno aktualni, jak i byli wspólnicy spółki.
Podstawowe zasady odpowiedzialności podatkowej wspólnika
Odpowiedzialność wspólników spółki jawnej ma charakter odpowiedzialności osób trzecich. Zgodnie z art. 115 § 1 Ordynacji podatkowej, wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki.
Charakter odpowiedzialności
Odpowiedzialność wspólników spółki jawnej na zasadach właściwych dla osób trzecich jest subsydiarna, akcesoryjna i dotyczy wyłącznie zaległości podatkowych. Oznacza to, że wspólnicy odpowiadają za zobowiązania podatkowe spółki, w których spółka jest podatnikiem, np. podatek VAT. W przypadku aktualnych wspólników spółki jawnej odpowiedzialność jest niezależna od tego, kiedy powstały zaległości – będą oni odpowiadać nawet za zobowiązania powstałe przed ich przystąpieniem do spółki.
Odpowiedzialność byłych wspólników
Byli wspólnicy spółki jawnej również mogą ponosić odpowiedzialność za zaległości podatkowe spółki, ale na zasadach określonych w art. 115 § 2 Ordynacji podatkowej. Przepis ten stanowi, że odpowiedzialność dotyczy byłych wspólników za zobowiązania, których termin płatności upływał w czasie, gdy byli wspólnikami. Oznacza to, że byli wspólnicy odpowiadają tylko za te zaległości podatkowe, które powstały w okresie, gdy byli wspólnikami.
Ograniczenie odpowiedzialności
Były wspólnik nie ponosi odpowiedzialności za wszystkie zaległości spółki jawnej, a jego odpowiedzialność ma charakter ograniczony w czasie. Jest niezależna od kwestii winy – nie ma znaczenia, czy były wspólnik przyczynił się do powstania zaległości, czy zarządzał majątkiem spółki i czy miał uprawnienia do reprezentacji. Jak wskazał NSA w wyroku z 15 kwietnia 2014 roku (II FSK 1115/12), przez pojęcie byłego wspólnika należy rozumieć każdego, kto był wspólnikiem w określonym czasie i przestał nim być, niezależnie od przyczyn wyjścia ze spółki.
Zasady orzekania odpowiedzialności byłego wspólnika
Dla orzeczenia odpowiedzialności byłych wspólników za zaległości podatkowe spółki konieczne jest wydanie decyzji podatkowej. Organ podatkowy nie może dowolnie wybrać, przeciwko któremu ze wspólników skieruje decyzję – musi ona być skierowana wobec wszystkich byłych wspólników, których dotyczy dana zaległość podatkowa.
Subsydiarność odpowiedzialności
Odpowiedzialność osób trzecich jest subsydiarna, co oznacza, że egzekucja zobowiązania może być wszczęta dopiero, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Fakt, że organ podatkowy może wydać jedną decyzję określającą wysokość zobowiązania podatkowego oraz orzekającą o odpowiedzialności osób trzecich, nie wyklucza zasady subsydiarności.
Przykład
Organ podatkowy wydał jedną decyzję wobec dwóch byłych wspólników spółki jawnej, określając wysokość zobowiązania podatkowego w podatku VAT oraz orzekając o odpowiedzialności byłych wspólników za te zobowiązania. Następnie organ przystąpił do egzekucji z majątku byłych wspólników. Takie działanie jest prawidłowe pod warunkiem, że egzekucja z majątku spółki była wcześniej bezskuteczna.
Podsumowanie
Byli wspólnicy odpowiadają za zobowiązania, które powstały w czasie, gdy byli wspólnikami, a egzekucja z ich majątku jest możliwa dopiero po bezskutecznej egzekucji z majątku spółki.
