Marysia Janik
Na posiedzeniu w dniu 28 lutego 2024 r. Rada Ministrów przyjęła projekty ustaw: o zmianie ustawy o rachunkowości i niektórych innych ustaw oraz o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze. W myśl tych przepisów duże wielonarodowe przedsiębiorstwa będą objęte obowiązkiem ujawniania informacji o podatku dochodowym.
Przedsiębiorstwo wielonarodowe – co to?
Mianem przedsiębiorstwa wielonarodowego (MNE) zwanego również korporacją wielonarodową (MNC) określane jest przedsiębiorstwo, które produkuje towary lub świadczy usługi w więcej niż jednym kraju. Tego typu korporacje funkcjonują w gospodarce światowej już od dawna, niemniej największe nasilenie ich ekspansji miało miejsce w latach 80. ubiegłego wieku. Zazwyczaj składają się z jednostki centralnej oraz filii posiadających lokalizacje na terenie różnych państw. Prowadzą działalność w rozmaitych sektorach gospodarki.
Przedsiębiorstwa wielonarodowe a nowy obowiązek w ustawie o rachunkowości
Ministerstwo Finansów opracowało przyjęty przez rząd projekt nowelizacji ustawy o rachunkowości oraz ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich i nadzorze publicznym. Wiąże się on z koniecznością dostosowania polskiego prawa do unijnych norm. W tym konkretnym przypadku chodzi o obowiązek wprowadzenia do naszego ustawodastwa dyrektywy PE i Rady (UE) 2021/2101 z 24 listopada 2021 r. zmieniającej dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji o podatku dochodowym przez niektóre jednostki i oddziały. W związku z tym firmy z siedzibą w Polsce będą musiały publikować dane o podatkach zapłaconych w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W sprawozdaniach o podatku dochodowym nie będzie mogło zabraknąć nie tylko danych o zapłaconym podatku, ale też innych informacji związanych z podatkami w podziale na poszczególne kraje.
Nowe obowiązki – dla kogo?
Omawianymi obowiązkami zostaną objęte:
- duże przedsiębiorstwa wielonarodowe z siedzibą w UE, włącznie z jednostkami dominującymi najwyższego szczebla grupy kapitałowej oraz jednostkami samodzielnymi, o przychodach przekraczających w kolejnych dwóch latach kwotę 750 mln euro,
- przedsiębiorstwa wielonarodowe spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które prowadzą działalność gospodarczą na terenie UE za pośrednictwem oddziału lub jednostki zależnej.
Do tej pory dane o podatku dochodowym były przekazywane organom skarbowym, ale nie podlegały upublicznieniu. Wskutek zmian będą również upubliczniane. W tym miejscu należy nadmienić, iż ujawnienie danych zawartych w sprawozdaniu podatkowym odnosi się do wszystkich państw EOG, w których dana korporacja prowadzi swoją działalność. Dotyczy to też krajów, które są uznawane za tzw. raje podatkowe. Jeżeli natomiast chodzi o pozostałe jurysdykcje podatkowe, to stosowne informacje będą prezentowane w formie zagregowanej. Dla przypomnienia: EOG obejmuje państwa członkowskie Unii Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), z wyjątkiem Szwajcarii.
Nowy obowiązek dla firm – od kiedy?
Pierwsze sprawozdanie o podatku dochodowym przedsiębiorstwa wielonarodowe będą musiały sporządzić za rok obrotowy rozpoczynający się po 21 czerwca 2024 r. Wszystkie sprawozdania zostaną sprawdzone przez biegłych rewidentów, aby ustalić, czy przedsiębiorstwo wywiązało się z obowiązku złożenia do KRS sprawozdania o podatku dochodowym. Weryfikacja przeprowadzana przez biegłych będzie odbywać się przy okazji kontroli sprawozdania finansowego za rok obrotowy rozpoczynający się po 21 czerwca 2025 r. Termin na założenie sprawozdania będzie wynosił 12 miesięcy, licząc od dnia bilansowego.
Jaki jest cel nowelizacji przepisów?
Podstawowym celem nowelizacji przepisów z zakresu rachunkowości jest wspominana już konieczność zintegrowania polskiego porządku prawnego z unijnymi przepisami. Ponadto ustawodawca zapewnia, że ma to zwiększyć przejrzystość podatkową. Jak można przeczytać w komunikacie opublikowanym przez KPRM: „W przeciwieństwie do małych i średnich przedsiębiorstw lub indywidualnych podatników, wielonarodowe firmy mają możliwość przenoszenia zysków z jednego kraju do drugiego, aby obniżyć płacone podatki”. Straty z tego tytułu w skali całej UE są szacowane na 50-70 mld euro rocznie. W uzasadnieniu do projektu zmian znalazła się także informacja o tym, że dzięki sprawozdawczości podatkowej w podziale na kraje wzrośnie społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw. Płacąc podatki w danym kraju, będą się one przyczyniały do zwiększania jego dobrobytu. Sprawozdawczość powinna poza tym stać się zachętą do podjęcia świadomej debaty na publicznym forum na temat braków w systemach podatkowych.
Dyrektywa 2021/2101, do której trzeba dostosować przepisy o rachunkowości, stanowi część przyjętego przez Komisję Europejską w 2016 r. „pakietu o przeciwdziałaniu unikania opodatkowania”. Jest on zbiorem legislacyjnych i pozalegislacyjnych inicjatyw UE. Jego podstawą są zalecenia OECD z 2015 r. mówiące o tym, w jaki sposób przeciwdziałać erozji bazy podatkowej i przenoszeniu zysków.
