Sprawdź najważniejsze informację i wzór umowy

Umowa o pracę to podstawowa forma zatrudnienia pracownika. Obie strony mają swoje prawa, przywileje i obowiązki. Istnieje kilka rodzajów umów o pracę, lecz łączy je względna stabilność, stosunkowo wysokie koszty zatrudnienia oraz dostęp pracownika do ubezpieczeń społecznych. Czego dokładnie dotyczy umowa o pracę i jak powinna wyglądać?

Czym jest umowa o pracę?

Umowa o pracę, czyli tzw. etat to umowa między dwiema stronami – pracodawcą i pracownikiem. Pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonego rodzaju pracy lub prac. Pracodawca do wypłacania za nie wynagrodzenia. W ten sposób następuje między nimi stosunek pracy. By jednak był on w pełni uznany przez prawo, musi zawierać kilka cech:

• następuje podporządkowanie służbowe pracownika wobec pracodawcy – pracownik podlega poleceniom pracodawcy,
• praca musi być wykonywana osobiście – nie ma mowy o pośrednikach czy podwykonawcach,
• praca musi być wykonywana za wynagrodzenie – inaczej to wolontariat, który podlega osobnym regulacjom,
• praca musi mieć charakter powtarzalny, określona w miejscu i czasie,
• pracodawca jest obciążony ryzykiem prowadzenia działalności oraz zatrudniania osób.

Umowa o pracę – dopuszczalne przez prawo rodzaje

Umowa o pracę może być zawarta w różnym charakterze terminowym. Dzielimy umowy o pracę na:

• umowę na okres próbny – to umowa zawierana na krótki okres mający na celu sprawdzenie umiejętności i kwalifikacji pracownika na dane stanowisko. Nie może trwać dłużej niż 3 miesiące,
• umowę na czas określony – ta umowa charakteryzuje się określonym z góry czasem trwania. Nie musi on trwać tylko 3 miesiące, jak umowa na okres próbny. Nie może być też dłuższa niż 33 miesiące między tym samym pracodawcą i pracownikiem. Oprócz tego pomiędzy nimi nie może być zawarte więcej niż 3 takie umowy na czas określony. Jeśli termin zostanie przekroczony, prawo uznaje, że pracownik zatrudniony został na czas nieokreślony,
• umowę na czas nieokreślony – to umowa, która uchodzi za najbardziej korzystną dla pracownika. Zawierana jest „na stałe”, bez wskazania konkretnego terminu jej zakończenia. Można ja oczywiście wypowiedzieć, lecz wtedy obowiązuje okres wypowiedzenia. Z wyjątkiem kilku uzasadnionych sytuacji.

Niezbędne elementy umowy o pracę

By umowa o pracę była ważna, musi zawierać kilka wymaganych przez prawo elementów. Czyli zatem:

• musi być określony rodzaj wykonywanej pracy, w tym konkretne obowiązki służbowe,
• musi być określone miejsce wykonywania pracy,
• musi być określony wymiar czasu pracy – wymiar etatu, ilość godzin w ciągu dnia i konkretna pora,
• musi być wskazany termin rozpoczęcia pracy i/lub jej zakończenia (w przypadku umów na okres próbny i na czas określony),
• musi być wskazana wysokość wynagrodzenia za pracę. To musi odpowiadać charakterowi pracy oraz uwzględniać ustaloną prawnie minimalną stawkę godzinową oraz minimalne wynagrodzenie za pracę w danym roku,
• nieobowiązkowo – ewentualne aneksy do umowy, które określają np. zmiany warunków lub terminy wypowiedzenia,
• podpisy obu stron.

Badania lekarskie i szkolenie BHP

Pracownik, jeszcze przed podpisaniem umowy, musi zapoznać się z jej treścią. Musi też otrzymać jeden jej egzemplarz, podpisany przez pracodawcę. Następnie, wedle prawa, pracownik musi zaliczyć:

• badania lekarskie, które stwierdzają brak przeciwwskazań medycznych do wykonywania danej pracy. Badania wykonuje się w gabinecie medycyny pracy lub w gabinetach specjalistycznych, jeśli rodzaj pracy tego wymaga,
• szkolenie z zakresu BHP – szkolenie musi być przeprowadzone przez uprawnionego specjalistę, w godzinach pracy.

Zarówno badania lekarskie jak i szkolenie BHP odbywa się na koszt pracodawcy.

Zawarcie umowy o pracę a urząd pracy

Zawarcie umowy o pracę powoduje, że osoba zarejestrowana w urzędzie pracy jako bezrobotna musi zawiadomić o tym urząd w ciągu 7 dni. Inaczej traci status osoby bezrobotnej i płaci grzywnę, która może wynosić od 500 do 5000 zł.

Umowa o pracę a składki na ubezpieczenia społeczne

Zatrudnienie na umowie o pracę powoduje obowiązek nie tylko płacenia podatków, ale też składek na rozmaite ubezpieczenia społeczne. Niektóre z nich opłaca sam pracodawca, inne sam pracownik, a jeszcze inne opłacane są przez obie strony osobno. I tak:

• składka emerytalna – wynosi 9,76 % i pokrywa ją zarówno pracownik jak i pracodawca,
• składka rentowa – wynosi 6,5 % dla pracodawcy i 1,5 % dla pracownika,
• składka wypadkowa – na ogół wynosi 1,67 %, choć różni się w zależności od rodzaju działalności gospodarczej, płaci ją pracodawca,
• ubezpieczenie chorobowe – wynosi 2,45 %, płaci je pracownik,
• ubezpieczenie zdrowotne – wynosi 9 %, płaci je pracownik,
• FP – wynosi 2,45 %, płaci je pracodawca,
• FGŚP – wynosi 0,1 %, płaci je pracodawca.

Oprócz tego na pracodawcę, poza wynagrodzeniem brutto, przypada obciążenie wynoszące 20 % wynagrodzenia brutto pracownika. Wszystko to sprawia, że umowa o pracę ma ze wszystkich umów najwyższe koszty zatrudnienia.

Podstawowe prawa pracownika przy umowie o pracę

Pracownik na umowie o pracę nie tylko jest wszelako ubezpieczony, ale też przysługują mu konkretne prawa pracownicze. W tym między innymi:

• prawo do płatnego urlopu – w wymiarze wynoszącym między 20 a 26 dni rocznie, w zależności od stażu pracy i/lub wykształcenia, w tym urlop na żądanie,
• prawo do otrzymywania wynagrodzenia przynajmniej raz w miesiącu, nie później niż do 10. dnia miesiąca,
• prawo do uzyskiwania minimalnego wynagrodzenia za pracę,
• prawo do regulowanego wymiaru pracy.

Wymiar czasu pracy na umowie o pracę

Czas pracy pracownika etatowego nie powinien przekraczać 8 godzin w ciągu dobry i 40 godzin w ciągu tygodnia. Liczba godzin nadliczbowych nie powinna przekroczyć 150 w skali roku. Pracownik ma prawo do 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu doby i 35 godzin w danym tygodniu. Pracodawca jest zobowiązany prawnie do przestrzegania powyższych zasad. Sprawdź też nasz artykuł „Wymiar czasu pracy i wysokość składek na ZUS 2022„.

Kiedy umowa o pracę wygasa?

Umowa o pracę traci ważność w przypadku:

• porozumienia pracownika i pracodawcy,
• złożenia wypowiedzenia lub bez wypowiedzenia (w zależności od warunków umowy),
• upłynięcia terminu umowy na okres próbny lub na czas określony.

Fakt rozwiązania stosunku pracy musi być stwierdzony na piśmie przez obie strony. Pracodawca musi zachować okres wypowiedzenia oraz rozliczyć się z pracownikiem w zakresie urlopu wypoczynkowego, który nadal mu przysługuje. Ewentualnie może wypłacić za niego ekwiwalent pieniężny. Do tego pracodawca musi – jeśli to konieczne – udzielić zwalnianemu pracownikowi 2 – 3 dni wolnych na poszukiwanie nowej pracy, w zależności od długości okresu wypowiedzenia. Chyba że pracownik odchodzi sam.

Kiedy nie można rozwiązać umowy o pracę?

Pracownika nie można zwolnić, gdy:

• jest na urlopie, zarówno wypoczynkowym, wychowawczym jak i bezpłatnym,
• podczas usprawiedliwionej nieobecności w pracy lub choroby, przez pierwsze 182 dni zwolnienia lekarskiego,
• pracownica jest w ciąży lub na urlopie macierzyńskim, a pracownik na urlopie ojcowskim,
• pracownik jest w wieku przedemerytalnym, w przypadku kobiet to powyżej 56 lat, a mężczyzn 61 lat,
• w niektórych przypadkach- gdy pracownik jest działaczem związkowym,
• w niektórych przypadkach – w razie upadłości lub likwidacji zakładu pracy.

Umowa o pracę – plik do pobrania w formacie PDF. Poniżej znajdziesz obraz umowy, którą możesz pobrać:

Wzór umowy o pracę, pobrany ze strony Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej

* Dotyczy umowy o pracę z pracownikiem zatrudnianym w niepełnym wymiarze czasu pracy.

** Dotyczy umowy o pracę z pracownikiem zatrudnianym na podstawie umowy o pracę na czas określony w celu, o którym mowa w art. 251 § 4 pkt 1-3 Kodeksu pracy, lub w przypadku, o którym mowa w art. 251 § 4 pkt 4 Kodeksu pracy.

Zachęcamy również do sprawdzenia naszego programu do faktur – Faktura VAT 20222 – więcej informacji na temat programu znajdziesz na naszej stronie. Możesz też pobrać wersję demo programu. Wersja demo działa przez okres 31 dni.