Kto i kiedy powinien przygotować sprawozdanie CBAM?

Z dniem 1 października 2023 r. wszedł w życie mechanizm CBAM – czyli unijne rozporządzenie dotyczące dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2. W związku z tym na część importerów została objęta określonymi obowiązkami – za niewywiązywanie się z nich grożą wysokie kary.

CBAM – co to takiego?

CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) jest mechanizmem znanym również pod nazwą granicznego podatku węglowego. Został on wprowadzony przez Unię Europejską. Stanowi integralną część pakietu Fit for 55, który ma dwa główne cele:

• redukcję emisji dwutlenku węgla na obszarze UE o 55 proc. do 2030 r.,
• osiągnięcie neutralności klimatycznej do 20250 r.

CBAM – kogo dotyczy?

Podstawowym zadaniem mechanizmu CBAM jest zminimalizowanie ryzyka, jakie wynika z tzw. wycieku emisji poza UE. Ma to związek z przywozem na teren Wspólnoty produktów, które są wytwarzane w branżach wysokoemisyjnych. Z tego właśnie względu podatkiem węglowym objęci zostali importerzy:

• chemikaliów,
• aluminium,
• cementu,
• energii elektrycznej,
• żeliwa i stali,
• nawozów.

W tym miejscu wypada jednak wyraźnie podkreślić, iż nie wszystko towary, które zaliczają się do którejś z powyższych kategorii, podlegają obowiązkowi deklaracji CBAM.

Sprawozdanie CBAM a fazy wdrażania mechanizmu

Obecnie pełen zakres CBAM jeszcze nie obowiązuje. Od 1 października 2023 r. trwa okres przejściowy, którego koniec nastąpi z dniem 31 grudnia 2025 r. Na tym etapie określone firmy są zobligowane do składania kwartalnych sprawozdań CBAM o emisjach „wbudowanych”. W trakcie kolejnego etapu, który rozpocznie się 1 stycznia 2026 r., importerzy będą mieć zarówno obowiązek przygotowywania stosownych raportów, jak i nabywania oraz umarzania certyfikatów CBAM. Sprawozdania należy składać w terminie jednego miesiąca od zakończenia kwartału sprawozdawczego. Istnieje opcja zmodyfikowania złożonego raportu – co do zasady można to uczynić w terminie do dwóch miesięcy od zakończenia danego kwartału sprawozdawczego.

To, co musi się znaleźć w treści sprawozdania, zostało określone w załączniku I do rozporządzenia wykonawczego Komisji Europejskiej 2023/1773 z dnia 17 sierpnia 2023 r. W raporcie nie może zabraknąć takich informacji jak np.:

• ilość przywożonych towarów wyrażona w tonach lub watogodzinach (odnosi się to do energii elektrycznej),
• rodzaj towarów określonych za pomocą ich kodu CN, czyli systemu kodowania UE służącemu wspólnej taryfie celnej Wspólnoty,
• kraj, z którego pochodzą importowane towary,
• wymogi dotyczące sprawozdawczości, które wpływają na wbudowane emisje towarów,
• zastosowane ścieżki produkcyjne odzwierciedlające technologię zastosowaną do produkcji towarów.

Niektóre towary objęte są procedurą uszlachetniania czynnego. Wówczas firma składająca sprawozdanie musi w nim uwzględnić pewne dane, które również zostały wyszczególnione we wspomnianym powyżej rozporządzeniu. Dla importerów oraz producentów spoza UE Komisja Europejska opracowała stosowne wytyczne mające na celu ułatwienie przygotowania sprawozdania CBAM. Jeżeli natomiast chodzi o to, kto w firmie odpowiada za raportowanie, to należy tu wskazać działy księgowy i ochrony środowiska.

Gdzie i jak składać sprawozdania CBAM?

W okresie przejściowym, czyli do końca 2025 r., firmy zobligowane do składania kwartalnych raportów mogą to uczynić za pomocą specjalnego rejestru przejściowego CBAM. Przyjmowane są sprawozdania tylko i wyłącznie w formie elektronicznej. Aby uzyskać dostęp do rejestru, konieczne jest przejście procesu uwierzytelnienia. Komisja Europejska zamieściła na swojej stronie szczegółową instrukcję użytkowania rejestru przejściowego.

Procedura korekty po złożeniu sprawozdania CBAM

Komisji Europejskiej przysługuje prawo do kontrolowania sprawozdań CBAM. Uwzględniane są przy tym dane dotyczące importu poszczególnych towarów, jakie przekazały służby celne poszczególnych państw członkowskich. W sytuacji, kiedy Komisja Europejska stwierdzi, że sprawozdanie CBAM nie zostało sporządzone prawidłowo lub nie jest kompletne, przekazuje organom państwa członkowskiego informacje potrzebne do uzupełnienia raportu lub skorygowania go. Jeśli zasadność tych danych zostanie uznana przez właściwy organ, wówczas rusza procedura korekty. Firma zostaje powiadomiona o czynnościach, jakie musi zrealizować. Po wszczęciu procedury korekty zgłaszający jest objęty obowiązkiem sprawozdawczym.

Co grozi za niedopełnienie obowiązku sprawozdawczego?

Jak stanowi art. 16 rozporządzenia 2023/1773, państwa członkowskie muszą się liczyć z karami finansowymi, kiedy:

• firma objęta obowiązkiem sprawozdawczym nie złożyła raportu CBAM,
• sprawozdanie CBAM zawiera błędy lub jest niekompletne, a zgłaszający podlegający obowiązkowi sprawozdawczemu nie podjął kroków nieodzownych w celu dokonania korekty, o ile została wszczęta procedura korekty.

Co się tyczy wysokości kar, to nie należą one do niskich. Wynoszą od 10 do 50 euro za każdą tonę niezgłoszonych emisji, przy czym wielkość tychże emisji będzie określana na podstawie wartości domyślnych. Kary będą waloryzowane zgodnie z europejskim wskaźnikiem cen konsumpcyjnych.